John Ray był angielskim przyrodnikiem i duchownym, uznawanym za jednego z ojców nowoczesnej biologii. Jego badania i publikacje miały kluczowe znaczenie dla rozwoju nauk przyrodniczych, zwłaszcza botaniki i zoologii.

Ray znany jest z wprowadzenia innowacyjnych metod klasyfikacji roślin i zwierząt, które stanowiły fundament dla późniejszej systematyki Karola Linneusza.

John Ray urodził się 29 listopada 1627 roku w Black Notley w hrabstwie Essex, Anglia. Jego ojciec był kowalem, a matka zajmowała się domem. Mimo skromnego pochodzenia Ray wykazywał duże zdolności intelektualne, co pozwoliło mu podjąć studia na Uniwersytecie w Cambridge w wieku 16 lat.

Początkowo studiował matematykę, filozofię i grekę, a następnie skupił się na naukach przyrodniczych.

W 1651 roku Ray został członkiem Trinity College w Cambridge, gdzie wykładał grekę, matematykę i filozofię. W 1660 roku przyjął święcenia duchowne, ale po wydaniu Aktu Jednolitości (1662) odszedł z uniwersytetu, odmawiając złożenia przysięgi lojalności wobec Kościoła Anglikańskiego.

Po opuszczeniu Cambridge poświęcił się badaniom przyrodniczym.

Ray był pionierem w naukowej klasyfikacji roślin i zwierząt. Jego podejście oparte na systematycznej obserwacji i analizie różnic morfologicznych pozwoliło na stworzenie bardziej uporządkowanego systemu klasyfikacji.

W 1682 roku opublikował przełomowe dzieło „Methodus Plantarum Nova”, które zostało zrewidowane w 1703 roku jako „Methodus Plantarum Emendata”.

W tej pracy Ray zwrócił szczególną uwagę na kluczowe znaczenie rozróżnienia między roślinami jednoliściennymi (monokotyledonami) i dwuliściennymi (dikotyledonami), czyli tymi, których nasiona kiełkują z jednym liściem zarodkowym lub dwoma.

Najważniejszym wkładem Raya w botanikę było jednak ustanowienie gatunku jako podstawowej jednostki taksonomii.

Na podstawie tych badań stworzył swoje największe dzieło, „Historia Plantarum”, które ukazało się w trzech monumentalnych tomach w latach 1686–1704. Po opublikowaniu pierwszych dwóch tomów Ray został zachęcony do opracowania pełnego systemu przyrody.

W ramach tego projektu stworzył zwięzłe syntezy dotyczące roślin brytyjskich i europejskich oraz publikacje takie jak: „Synopsis Methodica Avium et Piscium” (wydana pośmiertnie w 1713 roku, „Synopsa ptaków i ryb”) oraz „Synopsis Methodica Animalium Quadrupedum et Serpentini Generis” (1693, „Synopsa ssaków i gadów”).

W ostatniej dekadzie życia Ray poświęcił się pionierskim badaniom nad owadami, których wyniki opublikowano pośmiertnie w dziele „Historia Insectorum”.

Ray wniósł ogromny wkład w uporządkowanie taksonomii. Zamiast opierać klasyfikację na jednym wyróżniku, stosował kompleksowe podejście, uwzględniające wszystkie cechy strukturalne, w tym anatomię wewnętrzną. Podkreślając znaczenie płuc i budowy serca, ustanowił klasę ssaków.

Podzielił także owady na te, które przechodzą proces metamorfozy, i te, które go nie przechodzą. Choć stworzenie w pełni naturalnego systemu taksonomii nie było możliwe przed pojawieniem się teorii ewolucji Darwina, system Raya znacznie bardziej zbliżył się do tego celu niż sztuczne systemy jego współczesnych. 

Prace Raya nie ograniczały się jednak tylko do biologii. W latach 90. XVII wieku opublikował trzy tomy poświęcone religii, w tym swoje najsłynniejsze dzieło „The Wisdom of God Manifested in the Works of the Creation” (1691).

W eseju tym, łącząc wiedzę biologiczną z filozofią religijną, Ray argumentował, że harmonia formy i funkcji w przyrodzie dowodzi istnienia wszechwiedzącego stwórcy. Ten argument z „inteligentnego projektu” odzwierciedlał statyczne podejście do natury typowe dla XVII wieku, kontrastujące z ewolucyjnymi ideami XIX stulecia.

John Ray, pracując do końca życia nad „Historia Insectorum”, zmarł w wieku 77 lat. Jego dorobek stanowi fundament nowoczesnej biologii i systematyki, a jego idee miały ogromny wpływ na rozwój nauk przyrodniczych. 

Sansevierian/Zdjęcie główne:obraz nieznanego artysty, National Portrait Gallery, London