Sansevieria richardsii, opisana po raz pierwszy przez Petera A. Mansfelda i Manfreda J. Spindlera w 2023 roku, to unikalny gatunek rośliny pochodzący z Zimbabwe.

Sansevieria richardsii została po raz pierwszy zauważona w 1982 roku przez Davida Richardsa, znanego badacza i kolekcjonera roślin z Harare.

Podczas jednej ze swoich ekspedycji w rejon The Great Dyke, opisał nową roślinę w swoim notatniku jako „R 63”. Gatunek ten zyskał uwagę nie tylko ze względu na swoje unikalne cechy morfologiczne, ale również z uwagi na zagrożenie wyginięciem, jest jednym z najciekawszych przykładów endemicznych gatunków roślin tego regionu.

W późniejszych latach, w 1993 roku, w towarzystwie Juana Chahiniana, udało mu się ponownie zlokalizować populację tej rośliny na południowym krańcu przełęczy Mpinge.


 

Nazwa gatunkowa została nadana na cześć Davida Richardsa, który przez lata był wybitnym członkiem i honorowym przewodniczącym Towarzystwa Aloesów, Kaktusów i Sukulentów Zimbabwe. Richards, często określany jako „Mr. Sansevieria”, poświęcił swoje życie ochronie i propagacji rodzimych roślin Zimbabwe.

Charakterystyka morfologiczna

Sansevieria richardsii wyróżnia się na tle innych gatunków Sansevieria wyjątkowymi cechami morfologicznymi:

Korzenie
  • Kłącze: Podziemne, o średnicy 2–3 cm, koloru brązowego, jaśniejsze u młodych roślin.
  • Korzenie: Włókniste, w niewielkiej liczbie, przystosowane do ubogich, bogatych w chrom gleb.
Liście
  • Kształt: Lancetowate, wyprostowane, z przekrojem w kształcie litery „U”.
  • Rozmiar: Długość 35–65 cm, szerokość 9–20 cm, grubość do 5 mm.
  • Kolor: Butelkowozielony do niebieskozielonego z jaśniejszymi, nieregularnymi plamami poprzecznymi, pokryte warstwą woskową (glaukowatość).
  • Brzegi: Wąska czerwonobrązowa linia z białawymi, postrzępionymi krawędziami.
  • Powierzchnia: Strona adaksjalna (górna) gładka, abaksjalna (dolna) szorstka, jakby pokryta drobnym piaskiem.
Kwiaty
  • Typ kwiatostanu: Wydłużony, groniasty, z 3–4 kwiatami w grupie.
  • Kolor: Zewnętrzna strona biała z fioletowymi podłużnymi paskami, wewnętrzna strona biała.
  • Wymiary: Całkowita długość kwiatu 50–60 mm, rurka perygonu 22–25 mm, łatki 28–35 mm.
  • Zapach: Trawiasty, subtelny.
Owoce
  • Typ: Jagodopodobne, jedno- do trójdzielnych, o średnicy 8–15 mm, koloru pomarańczowego.
  • Nasiona: Okrągłe, twarde, o rozmiarze 6–8 mm.

Kiedy Richards odkrył ten gatunek, stwierdził, że jest on podobny do Sansevieria conspicua, który jednak nie występuje w Zimbabwe. Rośliny wychodowane przez Richardsa za pomocą rozmnażania generatywnego, w opinii Butlera, jest on krewnym Sansevieria hyacinthoides, chyba że jest już hybrydą.

Młodociane rośliny różnych gatunków Sansevieria często wyglądają dość podobnie, ale wraz z wiekiem rozwijają wygląd typowy dla swojego gatunku. Obecnie 30 homo- i heterotypowych synonimów jest klasyfikowanych pod Sansevieria hyacinthoides, których przedstawiciele czasami wykazują wyraźne różnice.

Najważniejsze różnice pomiędzy S. richardsii a S. conspicua oraz S. hyacinthoides

Sansevieria conspicua

Podobieństwa:

    • Oba gatunki mają wydłużone kwiatostany w formie groniastej (tyrsy) z grupami kwiatów ułożonymi w sposób nieregularny.
    • Liście obu gatunków są grube i sztywne.

Różnice:

    • Średnica kłącza: S. richardsii (20–30 mm) vs. S. conspicua (17–20 mm).
    • Szerokość liści: S. richardsii (9–20 cm) vs. S. conspicua (5–8 cm).
    • Kolor liści: S. richardsii ma butelkowozielone, glaukowate liście, podczas gdy S. conspicua charakteryzuje się matowozielonymi liśćmi.
    • Kwiaty: U S. conspicua płatki są zielonawobiałe, podczas gdy u S. richardsii mają fioletowe paski.
Sansevieria hyacinthoides

Podobieństwa:

    • Oba gatunki posiadają groniaste kwiatostany i sztywne, wyprostowane liście.
    • U młodych roślin liście są jednolicie zielone, co jest cechą wspólną dla wielu gatunków Sansevieria.

Różnice:

    • Długość liści: S. richardsii (35–65 cm) vs. S. hyacinthoides (15–45 cm, sporadycznie do 70 cm).
    • Grubość liści: S. richardsii (do 5 mm) vs. S. hyacinthoides (cieńsze).
    • Kwiaty: S. hyacinthoides charakteryzuje się bardziej zróżnicowaną kolorystyką płatków (od białej po jasnożółtą z brązowym odcieniem), w porównaniu do białych z mauve paskami u S. richardsii.

Sansevieria richardsii występuje na bardzo specyficznym siedlisku – na ubogich, bogatych w chrom glebach w rejonie Wielkiego Dyke w Zimbabwe. Obszar ten charakteryzuje się intensywnym wydobyciem surowców mineralnych, takich jak chrom, nikiel, złoto czy platyna. Niestety, brak dbałości o lokalną florę i faunę doprowadził do przypuszczalnego wyginięcia populacji dzikiej tego gatunku.

Na podstawie kryteriów Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) gatunek został sklasyfikowany jako „wyginięty na wolności” (EW). Ostatnie znane okazy pochodzą z dwóch zbiorów z 1982 i 1993 roku, które zostały rozmnożone w ogrodzie rodziny Richardsów w Harare.

Sansevieria richardsii stanowi przykład wyjątkowej adaptacji roślin do trudnych warunków środowiskowych. Jej niezwykle powolny wzrost – osiągnięcie dojrzałości zajmuje około 12 lat – oraz wymagania glebowe sprawiają, że jest to roślina trudna w uprawie. Jednak dzięki wysiłkom rodziny Richardsów i międzynarodowych kolekcjonerów udało się zabezpieczyć ten gatunek przed całkowitym wyginięciem.

Wprowadzenie roślin do kolekcji prywatnych i publicznych oraz reprodukcja wegetatywna dają nadzieję na zachowanie tego pięknego gatunku dla przyszłych pokoleń.

David Richards opisał również trzy inne gatunki Sansevierii: Sansevieria humiflora, Sansevieria pfisteri oraz Sansevieria scimitariformis.

Notka informacyjna: Powyższy tekst powstał na podstawie publikacji autorstwa Petera Mansfelda oraz Manfreda J.Spindlera „Sansevieria richardsii, a new species from Zimbabwe” opublikowanym w „Sansevieria Online” vol.11 (1) 3 lutego 2023 r. Stanowi on tylko i wyłącznie skrót najważniejszych informacji z prezentowanej publikacji a jej całośc można przeczytać pod adresem Sansevieria Online. Zdjęcia wykorzystane w artykule pochochądzą z w/w publikacji.

Sansevierian